Hele krachtige aardbevingen komen meer voor rond volle maan en nieuwe maan, hebben Japanse wetenschappers vastgesteld.
Waarschuwing: wees voorzichting wanneer iemand beweert dat de schijngestalten van de maan een of andere invloed uitoefenen op de aarde. Minstens de helft van de keren is het onzin, zoals het bekendste bakerpraatje over de maan: dat er bij volle maan meer kinderen geboren zouden worden.
In de geboortestatistieken is daar in werkelijkheid niets van terug te vinden. Het verhaal wordt in stand gehouden door psychologische effecten: we onthouden de treffers en vergeten de missers (en de volle maan valt ook gewoon veel meer op aan de hemel; niemand ziet een nieuwe maan).
Of voor wie meer houdt van persoonlijke verhalen en anekdotiek in plaats van statistiek: van de vijf leden van mijn gezin is er niemand zelfs maar in de buurt van volle maan geboren – stel je voor! niemand! Twee keer een laatste kwartier, twee enkele dagen voor nieuwe maan en één enkele dagen na nieuwe maan, maar niemand rond volle maan. Dat kan toch geen toeval meer zijn!
OK, we schakelen opnieuw over naar wetenschappelijk verantwoorde modus. Dat de maan een invloed zou kunnen hebben op aardbevingen klinkt op zich niet onplausibel. Tenslotte trekt de maan met haar zwaartekracht behoorlijk hard aan de aarde, en meer bepaald trekt ze beduidend harder aan de kant van de aarde die naar haar toe is gericht dan aan de verre kant. Dat verschil in kracht heet de ‘getijdenkracht’, en het is de belangrijkste oorzaak van de getijden in onze zeeën.
Behalve op de oceanen heeft die getijdenkracht ook een (kleiner) maar meetbaar effect op het gesteente van onze planeet: de hele planeet wordt er tweemaal daags enkele tientallen centimeter door uitgerekt en platgeduwd. Dat de aardkorst van al dat kneden wel eens gaat beven, hoeft dus niet te verbazen. Alleen was een effect van de maan op aardbevingen tot nu toe niet ondubbelzinnig vastgesteld (behalve in enkele uitzonderlijke gevallen en voor kleine trillingen die veroorzaakt worden door de getijdenbeweging van het zeewater).
Daar is nu verandering in gekomen. Een team onder leiding van Satoshi Ide van de universiteit van Tokyo rapporteert in Nature Geoscience dat er wel degelijk een correlatie is. Maar alleen bij de krachtigste aardbevingen. Kleinere aardbevingen schijnen zich weinig van de maan aan te trekken. Maar de krachtigste bevingen komen iets vaker voor bij volle maan en bij nieuwe maan dan bij halve maan. Van de twaalf krachtigste aardbevingen van de voorbije twintig jaar, vielen er negen rond volle of nieuwe maan.
De verklaring daarvoor is dat niet alleen de maan een getijdenkracht uitoefent op de aarde maar ook de zon (al is de bijdrage van de zon kleiner). Bij volle maan en nieuwe maan staan de aarde, de zon de maan ongeveer op een rechte lijn, waardoor de getijdenkrachten van maan en zon in dezelfde richting werken en elkaars effect dus versterken. Blijkbaar heeft in die omstandigheden een aardbeving een grotere kans om er echt hard tegenaan te gaan.
Erg veel praktische implicaties heeft de ontdekking voorlopig niet. De kans op een zware aardbeving is wat groter rond volle of nieuwe maan, maar evengoed zijn er toch zware aardbevingen bij eerste of laatste kwartier, en volle manen waarbij de aarde rustig blijft. Maar de nieuwe gegevens zouden seismologen kunnen helpen het mechanisme van zware aardbevingen beter te begrijpen.
Bronnen: