Hebt u zich er ook al eens door laten vangen? Door de aankondiging van een niet-te-missen ‘supermaan’? Vorige week was het weer prijs. Woensdag zou er zowaar een blauwe supermaan te zien zijn. Allen naar buiten!
Natuurlijk was het slecht weer woensdag en was er op de meeste plaatsen helemaal geen maan te zien. En wie tussen de wolken door toch een glimp van de maan opving, die zag, tja, gewoon de maan.
Een ‘supermaan’ is hoe de media het sinds kort noemen als de maan tegelijk vol is en dichter bij de aarde staat dan gewoonlijk, waardoor ze er extra groot uitziet. Meestal gaat de aankondiging op tv of in de sociale media vergezeld van superlatieven: ‘Unieke kans! De maan is nog nooit zo groot geweest dit jaar!’.
Dat wekt dan natuurlijk de indruk dat er iets bijzonders te zien zal zijn. Een reusachtige maan aan de hemel! Een rampenfilm in het echt!
Is het idee van striptekenaar Franquin werkelijkheid geworden, die in het Robbedoes en Kwabbernoot-album ‘Z van Zwendel’ de graaf van Rommelgem laat vertellen over een excentrieke wetenschapper die experimenten doet met een aantrekkende straal om de maan dichter bij de aarde te brengen, maar er alleen in slaagt het plafond van zijn laboratorium te doen instorten?
Nee, natuurlijk niet. Zo’n ‘supermaan’ is telkens weer de afknapper van de maand. De maan mag dan wel iets dichter bij de aarde staan op zo’n dag, en er inderdaad iets groter uitzien, het is slechts een beetje groter. De meeste mensen merken het verschil niet eens. Het blijft gewoon de maan.
Als je al eens een maan ziet die er groter uitziet dan gebruikelijk, dan heeft dat niets met een supermaan te maken, maar alles met een optische illusie die de maan er groter doet uitzien wanneer ze dicht boven de horizon staat. De maan kan vlak boven de horizon soms echt reusachtig lijken (voor korte tijd, tot ze ondergaat of hoger stijgt en tot haar normale proporties herleid wordt). Het effect van deze zogeheten ‘maanillusie’ is veel sterker dan dat van de lichtjes variërende afstand van de maan tot de aarde.
En die ‘blauwe’ maan? Daar is helemaal niets aan te zien. De maan ziet er op zo’n dag precies uit zoals anders, dat wil zeggen wit met grijze vlekjes, of soms geel of oranje. Echt blauw kan de maan er soms uitzien door het stof van een vulkaanuitbarsting of de rook van een bosbrand. Maar dat is niet wat er bedoeld wordt. Sinds kort heet het een ‘blauwe maan’ wanneer het voor de tweede keer binnen één kalendermaand volle maan is. Zeldzaam is dat niet: behalve op 31 januari gebeurt het dit jaar ook op 31 maart. En het is niet eens een oude traditie. De uitdrukking ‘blue moon’ bestaat in de VS al lang, maar niet in zijn huidige betekenis. Die is het gevolg van een vergissing uit 1946, die populair werd in de jaren tachtig.
Maar genoeg gezeurd. Als het vanavond niet bewolkt is, gaat u dan vooral naar buiten om naar de maan te kijken. Neem er een verrekijker bij en geniet gewoon van haar schoonheid, zonder blauwe superhype.
Een licht gewijzigde versie van deze column is op 4 februari 2018 verschenen in De Tijd.