Waar een bizar experiment met een muis-met-mensenoor toe kan leiden. Een column.
Misschien herinnert u zich de foto nog (althans indien u behoort tot generatie X of ouder): een muis met op haar rug een groot, menselijk uitziend oor vastgegroeid. Het beeld maakte in 1997 eventjes furore, in de media en op het primitieve internet uit die tijd. Sociale media waren er toen nog niet, maar mensen mailden de foto vol afgrijzen naar elkaar door.
De muis-met-mensenoor, gecreëerd door Charles Vacanti van de Harvard Medical School in Boston, stond in de commentaren meteen symbool voor de gevaren van genetische manipulatie en voor het absurd zinloze van ‘wetenschap om de wetenschap’ in de academische ivoren torens.
Dat van die genetische manipulatie is vanaf dag één naast de kwestie geweest. De muis van Vacanti was helemaal niet genetisch gewijzigd. Het was een gewone muis (zij het van een haarloze variant, wat bijdroeg tot het enge Frankenstein-karakter van het beeld).
Het oor was niet door DNA-manipulatie gegroeid, maar ingeplant. Vacanti’s team had van een bio-afbreekbaar materiaal een soort oorvormig sjabloon gemaakt en daarin kraakbeencellen van een koe laten groeien, tot er een kraakbeenstructuur met dezelfde vorm ontstaan was. Dat ‘oor’ was vervolgens ingeplant onder de huid van een muis. Werken deed het oor overigens niet, het was alleen maar een oorschelp.
En zinloos? Chirurgen in China zijn er onlangs in geslaagd vijf kinderen aan een nieuw oor te helpen, met een verder ontwikkelde versie van de techniek van Vacanti.
De kinderen waren geboren met aan één kant een normaal oor en aan de andere kant een sterk onderontwikkelde oorschelp. Om dergelijke ‘microtia’ te verhelpen, wordt vandaag meestal ofwel een synthetische oorschelp ingeplant, ofwel wordt een oorschelp gemaakt uit kraakbeen van een rib.
De onderzoekers aan de Jiaotong-universiteit in Shanghai maakten voor elk kind met een 3D-printer een bio-afbreekbare structuur met dezelfde vorm als het normale oor van het kind (maar dan in spiegelbeeld). Daarin lieten ze geen koeiencellen groeien (zoals Vacanti deed), maar cellen van het kind zelf. Twaalf weken lang groeide er zo natuurlijk kraakbeen, dat de bio-afbreekbare vorm eerst helemaal opvulde en daarna begon te vervangen. De op die manier gemaakte oorschelp werd vervolgens ingeplant, en overdekt met huid van het kind.
Het eerste kind dat een oorschelp van de nieuwe soort kreeg, heeft die inmiddels twee en een half jaar. Het is nu een meisje van acht. De resultaten zijn goed, hebben de onderzoekers gemeld: haar nieuwe oor ziet er goed uit, en lijkt op haar normale oor. Bij vier andere kinderen zijn de resultaten minder overtuigend, met oren die na een tijdje vervormd zijn geraakt.
Voorlopig zien de resultaten er nog niet zo goed uit als die van de traditionele techniek, maar dat is nog maar een kwestie van tijd, denken de onderzoekers.
Als die verwachting uitkomt, dan zal de muis met het wanstaltige oor-op-de-rug uiteindelijk toch tot iets nuttigs geleid hebben.
Deze column is op 3 maart 2018 verschenen in De Tijd.