Wat deed een klein stukje van onze planeet op de maan? Een column.
Voor zover bekend hebben de aardse regeringen nog geen plannen om de restitutie te eisen van de waardevolle stukken aards patrimonium die momenteel op de maan liggen. En nochtans gaat het om objecten die ooit met geweld zijn geroofd, en die hier bij ons op aarde verzekerd zijn van een mooie plek in een museum, terwijl ze ginds op de maan gewoon op de grond liggen te verkommeren.
Het gaat niet om roofkunst. En ook niet om cultureel patrimonium (daar zou je de maanlanders, maanauto’s en andere achtergelaten spullen van de Apollo-expedities uit de vorige eeuw nog toe kunnen rekenen) maar om geologisch patrimonium.
Binnenin een brok steen dat astronauten vanop de maan hebben meegebracht, hebben onderzoekers tot hun verrassing een steenscherf gevonden die duidelijk van de aarde afkomstig moet zijn. En het gaat niet om een stukje huis-tuin-en-keuken-steen, maar om een van de alleroudste bekende stukken gesteente van onze planeet.
Vermoedelijk is de scherf niet de enige, en ligt de maan vol met stukjes aarde.
Het internationale team onderzoekers dat de vondst heeft gedaan, onder leiding van Jeremy Bellucci van het Natuurhistorisch Rijksmuseum in Stockholm, beschrijft het merkwaardige steenfragment in een artikel in het jongste nummer van het vakblad Earth and Planetary Science Letters.
De wetenschappers troffen het merkwaardige stukje steen aan in de voorraad maanstenen die tussen 1969 en 1972 zijn meegebracht door de Amerikaanse Apollo-astronauten, en die sedertdien zorgvuldig worden bewaard (nog maar een klein deel van die stenen is al grondig onderzocht).
De steen in kwestie is in 1971 opgeraapt door de astronauten van de Apollo 14-expeditie, op het Fra Mauro-hoogland op de maan. In een stuk breccie (een soort ratjetoe-gesteente, samengesteld uit diverse stukjes oudere steen) troffen de wetenschappers een klein fragmentje aan van zo’n twee gram, dat blijkens zijn chemische samenstelling met hoge waarschijnlijkheid op aarde moet zijn gevormd, en wel zowat vier miljard jaar geleden.
Hoe het steenfragment dan op de maan is beland, is geen groot raadsel. Vier miljard jaar geleden werd de aarde nog geregeld getroffen door gigantische meteorietinslagen, reuzeninslagen waarbij vergeleken de knal die veel later de dinosaurussen zou uitroeien, slechts die van een handgranaat zou lijken. Bij een van die reuzeninslagen moet het stukje steen (samen met ontelbare andere) tot in de ruimte zijn geslingerd, waar het na een tijdje (samen met miljoenen andere) op de maan terechtkwam. Later, bij een nieuwe inslag op de maan, werd de scherf op de maan een eindje weggeslingerd en kwam hij terecht tussen het puin dat de breccie van Fra Mauro zou worden.
Daar op de maan werd het fragmentje van de aarde uitstekend bewaard – waarschijnlijk veel beter dan als het op de aarde gebleven was, blootgesteld aan water, wind en de ravages van de continentverschuiving.
Soms is ver van huis de beste plek voor een stukje patrimonium om de tijd te doorstaan.
Deze column is op 30 maart 2019 verschenen in De Tijd.