In een baan om de aarde wordt momenteel een experimenteel ruimtezeil uitgetest. Een column.
Misschien komt het er op een dag wel eens: een ruimteschip dat écht die naam waard is. En niet zómaar een schip, een zeilschip.
Die ultieme combinatie van romantiek en duurzaamheid, als dat nu ook eens in de ruimte zou kunnen. Geen gedoe met vervuilende chemische of nucleaire raketmotoren, maar rustig, schoon en veilig zeilen.
Die droom is alvast een stapje dichterbij gekomen door een succesvolle test die op dit moment bezig is. De onbemande minisatelliet Lightsail 2 zeilt op dit moment op ruim zevenhonderd kilometer hoogte rond de aarde. Met een uitvouwbaar zeil van 32 vierkante meter en een romp ter grootte van een schoendoos is het eerder een speelgoedbootje dan een statige driemaster, maar het is een begin.
Zeilen in de ruimte betekent zeilen op het zonlicht. Een ‘zeil’ van folie weerkaatst het zonlicht en wordt er heel zachtjes door weggeduwd. Op aarde is die duwende kracht van het zonlicht er ook, maar ze wordt bijna altijd overstemd door veel sterkere krachten (van de wind en het water, in het geval van een echte zeilboot). In de luchtledige ruimte kan de druk van het zonlicht langzaam maar zeker zijn werk doen. Er bestaat ook een meer letterlijke ‘zonnewind’, bestaand uit een ijle stroom gas, maar die speelt slechts een bijrol.
Lightsail 2 is niet het eerste experiment met ‘zonnezeilen’ of ‘lichtzeilen’. Er zijn al eens zonnezeilen uitgeprobeerd op een onbemande ruimtesonde die naar de planeet Venus vloog. Maar het blijft een erg experimentele technologie, waar nog veel ontwikkelwerk aan is. Alleen al het volautomatisch ontvouwen van het zeil blijkt in de ruimte niet zo vanzelfsprekend, zonder dat er onderdelen geklemd of verstrikt raken, en zonder astronaut in de buurt om even iets te ontwarren of wat te trekken en te sleuren.
Merkwaardig is dat Lightsail 2 niet het werk is van een van de grote nationale of internationale ruimtevaartagentschappen, en ook niet van een van de nieuwe commerciële ruimtebedrijven (zoals Elon Musks SpaceX). Het is een project van een vrijwilligersorganisatie van ruimte-enthousiastelingen, The Planetary Society, en volledig gefinancierd door giften. The Planetary Society probeert de verkenning van de ruimte een zetje te geven door een veelbelovende technologie, die volgens haar verwaarloosd wordt door de grote organisaties, dan maar zelf te helpen ontwikkelen.
Lightsail 2 is bedoeld om uit te zoeken of het praktisch is om een minisatellietje met behulp van een zonnezeil te laten manoeuvreren in de omgeving van de aarde. Na de lancering vorige maand is het zeil met succes uitgevouwen, en nu is begonnen met de manoeuvres: de druk van het zonlicht wordt gebruikt om het ruimtezeilbootje langzaam naar een hogere baan rond de aarde te sturen.
Misschien zal die grote ‘driemaster’ in de ruimte er ooit ook nog wel eens komen. Of hebben we er al een gezien? Volgens de Amerikaanse astronoom Avi Loeb zou het mysterieuze hemellichaam ‘Oumuamua dat in 2017 door ons zonnestelsel passeerde, wel eens het wrak van een buitenaards ruimtezeilschip kunnen zijn.
Deze column is op 9 augustus 2019 verschenen in De Tijd.