Het einde van de groei van de wereldbevolking is in zicht. Er komen hooguit nog enkele miljarden bij, en dan gaat het weer omlaag. Een column.
Het is moeilijk om het gedrag van de samenleving te voorspellen – althans van tevoren, want achteraf zijn er altijd slimmeriken genoeg die beweren dat ze het allemaal hadden zien aankomen. Wacht maar af tot de Belgische federale regeringsformatie achter de rug is, seizoen 2019 van de Brexit-reeks afgelopen en de uitslag van de komende Amerikaanse presidentsverkiezingen binnen, dan zul je ze weer horen, de voorspellers achteraf.
Maar desondanks zijn er kenmerken van onze samenleving die wel degelijk te voorspellen zijn. Niet met absolute zekerheid, maar toch met een redelijke nauwkeurigheid en zelfs lang van tevoren. Bijvoorbeeld met hoeveel we zullen zijn.
De Verenigde Naties publiceren regelmatig nieuwe prognoses over de evolutie van de wereldbevolking. Het recentste rapport brengt in kaart welke groei van de bevolking er de rest van deze eeuw (en later) te verwachten is.
En het mag wel eens gezegd, de verwachte bevolkingsgroei is lang niet zo rampzalig als vaak gedacht wordt. Je hoort nog steeds hier en daar wel eens over ‘explosieve groei’ of ‘exponentiële groei’ van de wereldbevolking, of groei die ‘sneller en sneller’ gaat. Maar de waarheid is dat de (procentuele) groei van de wereldbevolking trager en trager gaat, en dat zelfs al sinds een eind in de vorige eeuw. Er worden nu minder mensen geboren dan dertig jaar geleden.
De groei van de wereldbevolking is een probleem dat in essentie onder controle is. Het einde van de groei is in zicht.
Volgens de recentste VN-prognose zal de bevolking van 7,7 miljard vandaag stijgen tot 9,7 miljard in 2050, om daarna nog slechts langzaam toe te nemen, tot rond 2100 de top bereikt wordt, bij naar schatting 10,9 miljard mensen. Daarna gaat de bevolking omlaag. Het zou dus wel eens kunnen dat we nooit de elf miljard bereiken (althans niet binnen afzienbare tijd).
In het midden van de vorige eeuw is de wereldbevolking verdubbeld in slechts 47 jaar. Het is zeer onwaarschijnlijk dat we ooit nog het dubbel bereiken van de huidige bevolking (tenzij de curve weer omhoog buigt in de verre toekomst).
Het wereldwijde vruchtbaarheidscijfer (het gemiddelde aantal kinderen per vrouw) is al gedaald van 4,95 in de jaren vijftig, over 3,2 in 1990, tot 2,5 nu. En het daalt waarschijnlijk verder tot 2,2 in 2050 en 1,9 in 2100 – dat is minder dan de ongeveer 2,1 die nodig is om de bevolking op peil te houden.
De resterende groei die ons nog te wachten staat, zal ongelijk verdeeld zijn. Meer dan de helft zal naar verwachting op rekening te schrijven zijn van slechts negen landen, in volgorde India, Nigeria, Pakistan, Congo, Ethiopië, Tanzania, Indonesië, Egypte en de Verenigde Staten.
Maar dat we zicht hebben op het omslagpunt, betekent natuurlijk niet dat het probleem niet ernstig is. Er is dan wel geen reden voor alarmisme, maar wel voor bezorgdheid. Zeker als 10,9 miljard mensen het voorbeeld van de Vlaming willen volgen, inclusief auto, vliegtuigvakanties en eten uit plastic wegwerpverpakkingen.
Deze column is op 24 augustus 2019 verschenen in De Tijd.